De extreem lage elektriciteitsprijzen van dit voorjaar zijn slechts een voorbode van wat er de komende jaren gaat komen. Dit vraagt om flexibele inzet van opwekkers, zoals een WKK, en biedt goede kansen voor flexibele elektriciteitsafname zoals warmtepompen en e-boilers. Daar komt bij dat de inzet van warmtepompen en E-boilers vanaf dit najaar gesubsidieerd wordt middels de SDE++ subsidie. Met de scenario’s die Blueterra berekent met haar EMF model kan de rentabiliteit van deze maatregelen uitgerekend worden voor de komende jaren.

Het zal de meeste mensen niet ontgaan zijn dat er dit voorjaar op de groothandels markt meerdere dagen zijn geweest met lage en zelfs negatieve elektriciteitsprijzen. Het gaat op sommige dagen om meerdere uren, tot wel 18 uur op een dag (bijvoorbeeld zondag 24 mei). Door velen wordt de oorzaak gelegd bij een lage elektriciteitsvraag als gevolg van de coronacrisis. Dit is echter maar een beperkt deel van de oorzaak. De daling in het elektriciteitsgebruik in Nederland als gevolg van de coronacrisis bedraagt zo’n 10%, circa 1.500 MWe, op een werkdag.

Veel ingrijpender is de sterke groei van zonnepanelen (PV) in het afgelopen jaar. Het opgesteld PV vermogen groeide van 4.400 MWe eind 2018 naar 6.900 MWe begin dit jaar. Meer dan 50% dus en dat is terug te zien in de productie van zon vanaf begin maart. In combinatie met wind, op dit moment zo’n 960 MWe op zee en 3.400 MWe op land, loopt de productie op zonnige en soms winderige dagen op tot wel 9.000 MWe. En dat is substantieel ten opzichte van de landelijke vraag van rond de 16.500 MWe (op werkdagen buiten coronatijd). Zie bijvoorbeeld hieronder de productie op zaterdag 23 mei.

Bron: Energieopwek.nl

De huidige situatie is echter een momentopname. Komend jaar alleen al wordt er een verdere groei van zo’n 2.000 á 3.000 MWe aan PV vermogen verwacht. Ook al wordt de aantrekkelijkheid van PV geleidelijk minder groot door lagere elektriciteitsprijzen, de komende jaren zal deze groei nog wel doorzetten, deels door de autonome groei op daken van woningen, deels door grote zonneweides onder invloed van subsidies.

Ook productie met wind op zee begint op stoom te komen. Waar wind op land mondjesmaat groeit, groeit wind op zee komend jaar hard met de windparken Borssele 1 en 2, samen goed voor 1.400 MWe. De jaren erna zullen jaarlijks parken met een capaciteit van 700 tot 1.000 GWe online komen. Het is de ambitie van EZK om in 2030 11.000 MWe online te hebben. Wind op land zal komende jaren nog doorgroeien naar 6.000 MWe in 2023.

Al met al is dit een enorme groei van vermogen en dat zal er toe leiden dat er nog veel meer uren dan in dit jaar lage en zelfs negatieve prijzen zullen optreden. De markt zal hier zo goed en kwaad als het kan op reageren. Wie zijn vraag kan sturen zal hierop reageren (demand respons) en je kunt ook denken het flexibeler inzetten van WKK, aan opslag van elektriciteit (en warmte) en elektrificatie van de warmtevraag.

Om deze complexe samenhang te simuleren heeft BlueTerra het EMF model ontwikkeld (Electricity Market Forecast). In dit model hebben we de groei van alle elektriciteitsopwekkers maar ook de ontwikkeling van vraag, import/export en opslag opgenomen. Op uurbasis wordt de merit order berekend (ranking van de beschikbare energiebronnen op basis van de marginale kostprijs) waarbij met reëel profielen voor zon en windproductie wordt gerekend. De groei van zon- en windvermogen is goed teug te zien in de plaatjes, maar ook de grote overgangen van situaties met wind en zonder wind. Onderstaande figuren laten zien hoe de productie van elektriciteit verloopt in een winderige week begin januari in de jaren 2021 en 2030.

Dit jaar zal het aantal uren met negatieve prijzen in de orde van 140 uur liggen. Dit zijn hoofdzakelijk de uren dat duurzame opwekking prijsbepalend is, dat wil zeggen dat er afgezien van must-run vermogen geen ander fossiel vermogen draait. Met het EMF model en onder de aannames die Tennet hanteert in haar Capaciteitsplan zien we dat dit aantal groeit naar 920 uren in 2025 en 2800 uren in 2030.

Uit de berekeningen blijkt dat de groei van elektrische auto’s en warmtepompen slechts een beperkt effect  heeft op de elektriciteitsvraag. Stuurbare accu’s van elektrische auto’s kunnen wat flexibiliteit bieden naast aparte batterijpakketten. Ondanks deze effecten zien we dat de groei van zon- en wind vermogen komende jaren aanzienlijk meer is dan er aan flexibele vraag en opslag bij komt. Dit betekent dat de spreiding in elektriciteitsprijs erg groot zal worden, van negatieve prijzen tot hoge piekprijzen op het moment dat er geen wind en zon is maar wel een hoge vraag. We zien ook een grote behoefte aan snel regelend vermogen, zowel vraag als opslag of productie.

Een optimale energievoorziening van een bedrijf houdt rekening met deze snel op ons afkomende ontwikkeling. Hoe een bedrijf hierop kan anticiperen hangt af van de karakteristiek van bestaande installaties en allerlei factoren als ruimte, capaciteit van de netverbinding, temperatuur van de warmtevraag, productiekarakteristieken, CO₂ rechten etc.. Het vinden van de beste oplossing is daarbij altijd maatwerk. BlueTerra kan helpen met het uitwerken van technische varianten en het berekenen van de rentabiliteit onder de verschillende denkbare scenario’s. Wilt u meer weten, neem dan contact op via ons contactformulier t.a.v. Stijn Schlatmann.